ЦГК: 80 отсто од вредноста на склучените договори без оглас им припаѓаат на Електрани, МВР И МОН 

Зголемена е вредноста на договорите склучени низ нетранспарентната постапка со преговарање без објавување оглас. Вкупната вредност на овие договори во 2021 година изнесува 46 милиони евра, што е за 16 милиони евра повеќе од 2020 година. Дури 80 проценти од вредноста на склучените договори без објавување оглас им припаѓаат на АД Електрани, МВР и Министерството за образование и наука.

Ова се главните заклучоци на Центарот за граѓански комуникации (ЦГК) во Извештајот од редовниот мониторинг на јавните набавки спроведени во периодот од јули до декември 2021 година.

– Институциите не ја почитуваат законската обврска за јавно објавување на известувањата за реализираните договори. Доставени се известувања само за една третина од склучените договори. Институциите не се откажуваат од електронската аукција, и покрај сите предупредувања дека со неа се поттикнуваат договарањето помеѓу фирмите и корупцијата. Комисиите за јавни набавки во речиси секој втор тендер отфрлале понуди на фирмите како неприфатливи, со што се отвора сомнежот дали ваквото постапување е со намера да се намали конкуренцијата и да се обесхрабрат понудувачите да учествуваат на тендерите – укажуваат од ЦГК.

Според нивниот извештај, управните контроли на тендерите од страна на Бирото за јавни набавки, ниту трета година од воведувањето, не успеваат да се наметнат како механизам за откривање на незаконско постапување и злоупотреби. 

– Бирото ниту во 2021 година нема поднесено прекршочна пријава до надлежниот орган, или, пак, доставено известување до Јавното обвинителство на РСМ за одредени наоди.
Во 2021 година поднесени се 1.008 жалби од фирмите, што е за 2,5  отсто повеќе од претходната година. Најголем дел од жалбите се уважени, и тоа 42,6 проценти од нив. Сепак, уважените жалби се за 10,7 процентни поени помалку во однос на претходната година – се потенцира во извештајот.

Притоа се посочува дека за дури 50 отсто од фирмите, ’најниската цена‘ како критериум за избор е најчест проблем со којшто се соочуваат во јавните набавки. Додека 62 проценти од фирмите признаваат дека постои меѓусебно договарање на тендерите. Високи 51 отсто од фирмите сметаат дека има корупција во јавните набавки. Најголем дел од нив сметаат дека врските се најчест облик на корупција.
Само 6 проценти од фирмите изјавиле дека секогаш  или често се жалат до Државната комисија за жалби по јавни набавки во случаите кога не се задоволни од начинот на постапување на договорните органи на тендерите на коишто учествувале.
– Продолжува незадоволството на фирмите од комуникацијата со договорните органи кои ги спроведуваат тендерите.Само 31 отсто од фирмите ја оцениле оваа комуникација како навремена и квалитетна. Фирмите го оценуваат процесот на јавни набавки во земјава со просечна оценка од 2,8 (на скалата од 1 до 5), што е исто како лани – се наведува во извештајот на ЦГК.