ЕУ воведува „воен Шенген“ за побрзо преминување на воени трупи и опрема преку границите

Земјите-членки на Европската Унија ќе имаат само три дена во мирно време и шест часа во кризни ситуации за да одобрат премин на воени трупи и опрема преку своите граници, според новиот предлог на Европската комисија. Целта на таканаречениот „воен Шенген“ е драстично да се подобри воената мобилност низ целата Унија, пишува Јуроњуз.

„Денес, за да се премести воена опрема и трупи, да речеме, од запад кон исток, за жал, потребни се месеци“, рече Апостолос Цицикостас, европскиот комесар за одржлив транспорт и туризам. „Она што сакаме да го постигнеме е тоа да се случи во рок од неколку дена“. „Не можете да браните континент ако не можете да се движите низ него“, рече тој на прес-конференција. „Многу е јасно, затоа го создаваме овој воен Шенген“.

Пакетот за воена мобилност, кој официјално ќе биде претставен денес, е најновиот во низата планови на Комисијата за зајакнување на одбраната на ЕУ до крајот на деценијата. Рокот се споменува бидејќи некои разузнавачки агенции веруваат дека Русија би можела да има капацитет да нападне друга европска земја дотогаш.

Една од клучните мерки ќе биде забрзувањето на издавање дозволи за прекугранична воена мобилност. Во моментов, правилата во 27-те земји-членки не се усогласени, а на некои им се потребни недели за да одговорат на барање од друга земја од ЕУ. Комисијата сака да го намали ова на максимум три дена во мирно време и само шест часа во кризни ситуации, при што во вториот случај одобрувањето би се подразбирало.

Планот предвидува нов европски систем за воена мобилност, моделиран според Механизмот за цивилна заштита на ЕУ, кој овозможува брза помош во случај на катастрофи. Тој ќе вклучува „фонд за солидарност за воена мобилност“, преку кој земјите-членки можат да стават на располагање средства како што се товарни возови или траекти, како и „каталог на воена мобилност“ со список средства со двојна намена од цивилниот сектор што можат да се користат за воени операции.

Сите активности ќе бидат координирани од нова работна група составена од национални координатори од секоја земја-членка. Нивната задача ќе биде и да дадат приоритет на финансирањето за 500 избрани инфраструктурни проекти клучни за подобрување на четирите договорени воени коридори, чии локации остануваат тајни.

Целта е да се надградат патиштата, железниците, пристаништата, аеродромите, тунелите и мостовите за да можат да ја издржат тежината и големината на воената опрема. „Силните логистички мрежи прават разлика помеѓу добивањето и губењето војни“, нагласи Цицикостас, додавајќи дека „фокусот е на краткорочни, брзи инвестиции за брзо зголемување на капацитетот“.

Цицикостас проценува дека за оваа работа ќе бидат потребни 100 милијарди евра. Сепак, ЕУ досега издвои само 1,7 милијарди евра за воена мобилност во тековниот повеќегодишен буџет што завршува во 2027 година, износ што комесарот го опиша како „капка во морето“.

Предлогот за следниот седумгодишен буџет од 2028 година е нешто помалку од 18 милијарди евра – десеткратно зголемување, но сепак далеку од целта. Сепак, Цицикостас појасни дека ова не е единствениот извор на финансирање. Со оглед на тоа што инфраструктурата е со двојна намена, земјите-членки ќе можат да користат кохезиони фондови, како и пари од програмата за одбранбени заеми САФЕ. Овие инвестиции ќе бидат вклучени и во новата цел за трошење на НАТО алијансата.

„Не станува збор само за пари. Овој пакет е и во рамката“, истакна Цицикостас. „Геополитичката ситуација во светот сега не е лесна, па затоа мора да научиме да се движиме побрзо, мора да научиме да работиме повеќе и мора да научиме да постигнуваме резултати многу порано од очекуваното“, заклучи тој.