Доаѓа зимата, на Европа ѝ се заканува нова енергетска криза

Неодамнешните ниски температури го зголемија повлекувањето на гас од складиштата во Европа во првите две недели во ноември 

Зголемените цени на природниот гас и се поголемата неизвесност ќе доминираат со енергетските изгледи на Европа за претстојната зима.

Референтните цени на природниот гас во Европа се во пораст, што ја означува несигурноста за доволно залихи и зголемена побарувачка бидејќи Европа се приближува кон третата зима откако Русија ја нападна Украина.

Сепак, се чини дека неопходните резерви на природен гас во моментов се снабдени и обезбедени.

Д-р Јусеф Алшамари, претседател на Лондонскиот колеџ за енергетска економија, изјави за Euronews Business: „Несигурната прекумерна понуда продолжува да доминира на пазарите и покрај достапноста на доволни резерви на гас“.

Тој додаде дека капацитетот за складирање на гас на ЕУ изнесувал 90 отсто во август, многу пред крајниот рок и „денес, складирањето на гас е исполнето со 95 отсто, многу над 100 милијарда кубни метри).

Сепак, зголемената побарувачка за греење и електрична енергија поради пониските температури веќе ги тестираше капацитетите во првите недели од ноември.

Поголема побарувачка

Неодамнешните ниски температури го зголемија повлекувањето на гас од складиштата во Европа во првите две недели во ноември, достигнувајќи близу 4 отсто (4,29 милијарди кубни метри) од целосниот капацитет за складирање гас во Европа, според податоците од Гас Инфраструктура Европа.

Алшамари очекува дека нивоата на складирање нема да бидат толку високи до пролетта 2025 година како што беа на крајот од претходната зима, во април 2024 година, кога изнесуваа 60 отсто од капацитетот.

„Изгледа дека оваа зима тие би можеле да одат многу под 50 отсто, што значи дека Европа ќе треба да купи многу повеќе гас оваа година за да го врати складирањето на гас на речиси целосно ниво. Ова во комбинација со релативно постудено време веројатно ќе ги задржи цените разумно на повисоки нивоа во споредба со нивните нивоа во текот на претходната зима, која беше релативно поблага“.

Ризици кои влијаат на европските цени на енергијата

Геополитичките тензии, поттикнати од САД и Русија се водечки фактор на ризик за цените на енергијата на континентот.

„Иако очекувам дека оваа тензија веројатно ќе се деескалира под новоизбраниот претседател Трамп, се чини дека преостанатите денови за сегашната американска администрација ја прават ситуацијата посложена, што ќе ја зголеми нестабилноста на цените на енергијата и во однос на нафтата и гасот“, рече Алшамари.

Цените на природниот гас во четвртокот беа на највисоко ниво за една година. Неизвесноста во Европа дополнително се зголеми откако руски „Гаспром“ го запре протокот на природен гас за Австрија на 16 ноември, поради спор меѓу земјите.

Во меѓувреме, големиот договор со кој се дозволува транзит на руски гас низ Украина ќе заврши на 1 јануари 2025 година, ризикувајќи половина од преостанатиот извоз на руски гас во ЕУ да биде отстранет од енергетскиот микс на врвот на побарувачката.

„Секое понатамошно нарушување на испораката на рускиот гас за Европа веројатно ќе ја отежне ситуацијата за европските нации кои се потпираат на овие испораки што значи дека складирањето на ЕУ ќе биде под притисок“, рече Алшамари, додавајќи дека очекува цените да продолжат да ескалираат во следните недели. Доколку дојде до дополнителни нарушувања на снабдувањето или поголема неизвесност.

Недостатокот на снабдување со гас од рускиот гасовод „може да предизвика враќање на јагленот и мешавината за производство на нафта во електрична енергија, (…) што може да има пошироко влијание врз енергетските пазари“, рече претседателот на Лондонскиот колеџ за енергетска економија.

Смалувањето на увозот на руски гас заедно со зголемената побарувачка на енергија ќе предизвика дополнителен увоз на ЛНГ во Европа, што исто така би можело да ги зголеми цените на енергијата во Европа во целина.

„Долгорочно мислам дека нуклеарната енергија треба да биде во комбинација во Европа, можеби преку трговијата со енергија меѓу земјите на ЕУ со нуклеарна енергија што потенцијално може да ја намали зависноста од странскиот увоз на ЛНГ“, рече Алшамари.

Колку обновливите извори на енергија можат да помогнат?

Гледајќи ги трендовите во текот на годината, побарувачката за гас опаѓа. Беше 350 милијарди кубни метри во 2022 година и се намали на 295 милијарди минатата година. Според Институтот за енергетска економија и финансиска анализа, потрошувачката на гас во ЕУ се намалила за 3,2 отсто во првите шест месеци од 2024 година, во споредба со претходната година.

Овој пад се чини дека е резултат на зголемениот капацитет на обновливата енергија и подобрените мерки за енергетска ефикасност.

„Уделот на обновливите извори на енергија значително се зголеми во текот на изминатата година и достигна до 44,7 отсто од производството на електрична енергија во ЕУ, што претставува зголемување од 12,4 отсто во споредба со 2022 година“, рече Алшамари, додавајќи дека уделот на фосилните горива се намали за 19,7 отсто на 32,5 отсто од вкупното производство на електрична енергија во ЕУ.

Сепак, според претседателот на Лондонскиот колеџ за енергетска економија, енергетските кризи и скоковите на цената на електричната енергија не можат да се избегнат само со потпирање на обновливите извори на енергија.

„Некои земји во Европа како Австрија, Норвешка и Исланд се добро позиционирани да користат хидроенергија без значителен скок во цените на енергијата. Сепак, не мислам дека Европа може целосно да се потпре на обновливите извори на енергија.

Подобрувањето на енергетската ефикасност и диверзификацијата на енергетската мешавина може да послужи како лек, според Алшамари.

„Еден од клучните фактори што ја спаси Европа за време на нејзината енергетска криза во 2021 и 2022 година беше значителното подобрување на енергетската ефикасност, особено во Германија, повторното користење на јагленот како извор на енергија и повторното активирање на многу нуклеарни централи. Во Франција, нуклеарната енергија достигна 22,8 отсто од производството на енергија во ЕУ во 2023 година, пишува Еуроњус.

Нова енергетска криза

На истата тема се осврнува и Блумберг каде што под наслов „Енергетската криза повторно ја тресе Европа“ се потенцира дека брзото исцрпување на испораките на гас и заканите со прекини на снабдувањето од Москва предизвикуваат нова енергетска криза за Европа, која сè уште се опоравува од екстремните шокови пред две години, пишува Блумберг.

Ескалацијата на тензиите во Украина придонесе за зголемување на цената на гасот за околу 45 отсто оваа година. Иако нивоата се сè уште далеку под рекордот од 2022 година, тие се доволно високи за да ризикуваат да ја продлабочат кризата на трошоците за живот за домаќинствата и да го засилат конкурентскиот притисок врз загрозените производители.

Повеќе од две години откако претседателот Владимир Путин стави енергија во оружје, Европа се бори да го обезбеди својот енергетски систем. Недоволниот пазар го одразува предизвикот на континентот целосно да се одвикне од руските фосилни горива. Ситуацијата ќе се влоши бидејќи снабдувањето со гас што помогна да се пополнат резервите во 2024 година, веројатно нема да бидат достапни следната година, што го продолжува притисокот врз цените.

„Сè уште имаме проблеми со снабдувањето со гас“, рече Маркус Кребер, извршен директор на RWE AG, на конференцијата во петокот. „Ако навистина сакаме да бидеме независни од рускиот гас, треба да имаме поголем увозен капацитет и веројатно ќе го видиме тоа повторно оваа зима бидејќи складиштето за гас се празни доста брзо бидејќи имаме студен почеток на зимата.

Војната на Русија против Украина ескалира, а двете страни извршија ракетни напади оваа недела во обид да добијат предност пред враќањето на Доналд Трамп во Белата куќа. Како резултат на зголемените тензии, САД ја санкционираа Газпромбанк, последната голема финансиска институција ослободена од казни и вклучена во плаќањата за рускиот гас.

Поголем притисок врз пазарот на гас

Санкциите имаат за цел да го намалат приходот на Кремљ од извозот на енергија, но тие исто така го зголемуваат ризикот од запирање на природниот гас што сè уште тече во неколку земји од Централна Европа.

Иако Европа ја намали зависноста од Русија, губењето на една од последните преостанати гасни правци ќе изврши поголем притисок врз пазарот на гас и ќе доведе до скок на глобалните цени, според аналитичарите на Energy Aspects.

Европа веќе се подготвуваше за потенцијален крај на протокот на рускиот гас низ Украина кога ќе истече транзитниот договор на крајот на годината. Санкциите значат дека гасот би можел да престане да тече пред тоа, а Унгарија предупредува дека нејзината енергетска безбедност е загрозена.

Цените ја одразуваат можната загуба на некои преостанати евтини руски текови, доцнењето на дополнителните резерви на LNG во САД и студената зима.

Во уште еден необичен знак на притисок врз системот, цените за лето, кога гасот треба да биде доволно евтин за да се наполни складиштето, се поскапи од следната зима. Ова сугерира дека трошоците за енергија ќе останат повисоки подолго време, а колку е помало складирањето оваа зима, толку е потешка задачата за надополнување на резервите.

Во екот на енергетската криза, Германија нареди задолжителна брза набавка на гас за складирање од светскиот пазар по рекордни цени во 2022 година. За да се обиде да надомести дел од дополнителните трошоци, Берлин воведе такса за складирање гас што ја плаќаат трговците или комуналните претпријатија за испораки преку Германија. Беше жестоко критикуван за зголемување на трошоците за набавка на ЛНГ за земји без море како Австрија, Словачка и Чешка.

„Ова почнува да изгледа како сценарио од 2022 година каде што ЕУ купува гас по секоја цена“, рече Арне Ломан Расмусен, главен аналитичар во Глобал риск менаџмент во Копенхаген. „Следната година, тоа потенцијално би можело да се случи за време на година на силна азиска побарувачка.

Многу фабрики мораа да запрат

Фатих Бирол, извршен директор на Меѓународната агенција за енергетика, алармира. Тој предупреди дека на Европа и требаат големи залихи за вториот дел од зимата, доколку транзитот на руски гас преку Украина престане на 1 јануари со истекот на договорот меѓу Москва и Киев.

Во Германија, каде што многу фабрики мораа да го запрат или да го намалат производството поради високите трошоци за енергија, побрзото повлекување од складирањето испраќа застрашувачки сигнали дека притисокот врз најголемата европска економија може да трае трета година по ред.

„Уште еднаш, енергетски интензивните економии, предводени од Германија, ќе страдаат најмногу, што ќе и наштети на економијата која веќе се бори во автомобилскиот, хемискиот и инженерскиот сектор“, рече Оле Хансен, шеф на стоковната стратегија во Saxo Bank AS.

Германија стагнира по енергетската криза, а зголемената инфлација може да ја зголеми фрустрацијата на гласачите пред предвремените избори во февруари.

Во зимата 2022 година, Европа избегна недостиг, делумно благодарение на благата зима. Годинава ризиците од рационализација на енергијата се мали. Повисоки цени во споредба со Азија значи дека испораките на ЛНГ доаѓаат. Но, студената зима на друго место може да создаде поголема конкуренција за набавки и дополнително да ги поттикне цените, предизвикувајќи проблеми во регионот.

„Постои зголемен ризик дека добрата среќа на Европа во однос на благото време може да исчезне во текот на претстојната зима“, рече Хансон од Saxo Bank.

„Со други зборови, принудени сме да се потпреме на увозот на ЛНГ, а со тоа и на потребата да останеме конкурентни со Азија, пишува Блумберг.